Chắp cánh di sản văn hóa Huế

Di sản Huế - sức hút điện ảnh, du lịch

Còn nhớ hơn 30 năm trước, khi khái niệm công nghiệp văn hóa còn xa lạ với nhiều người, và Quần thể Di tích Cố đô Huế còn chưa được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa của nhân loại, Huế đã là điểm đến của các hoạt động liên quan đến công nghiệp văn hóa.

Cố đô Huế từng được các đoàn sản xuất phim quốc tế chọn làm bối cảnh, phim trường của những tác phẩm điện ảnh nổi tiếng, như phim Đông Dương (Indochine, năm 1992). Với Đông Dương, đạo diễn Régis Wargnier đã chọn Huế làm bối cảnh chính cho bộ phim. Đây là bộ phim nước ngoài đầu tiên được quay trong các cung điện, lăng tẩm thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế. Đông Dương sau đó đã thắng giải Oscar cho phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất năm 1993. Tiếp đó là những phim nước ngoài nổi tiếng khác cũng có các cảnh quay tại Huế như Người tình (L’Amant, năm 1992), Người Mỹ trầm lặng (The Quiet American, năm 2002)… Thời đó, sự kiện phim Đông Dương thắng giải Oscar khiến lượng khách du lịch châu Âu, đặc biệt là khách Pháp đến Huế bất ngờ tăng mạnh.

Hệ thống di tích Cố đô Huế đóng vai trò quan trọng trong phát triển công nghiệp văn hóa.

Là kinh đô của hai triều đại quân chủ cuối cùng ở Việt Nam, nơi có phong cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, non sông kỳ thú, với vẻ đẹp cổ kính, lãng mạn, hàm lượng di sản văn hóa vô cùng phong phú… từ nhiều năm nay, Cố đô Huế trở thành vùng đất có thế mạnh về phát triển công nghiệp văn hóa, công nghiệp giải trí, sáng tạo và biểu diễn nghệ thuật. Nhiều bộ phim điện ảnh, truyền hình của Việt Nam cũng chọn Huế làm không gian, bối cảnh, phim trường để cho ra đời các tác phẩm màn bạc nổi tiếng như Cô gái trên sông (1987), Em còn nhớ hay em đã quên (1992), Ngọn nến Hoàng cung (2000), Dòng sông phẳng lặng (2005), Trăng nơi đáy giếng (2008), Em và Trịnh (2020), Gái già lắm chiêu 3 (2020)…

Năm 2019, phim Mắt biếc của đạo diễn Victor Vũ ra đời không chỉ làm dậy sóng các phòng vé cả nước, mà còn khiến nhiều người dân, du khách biết nhiều hơn về cảnh đẹp Cố đô, về không gian thơ mộng của danh thắng đồi Thiên An, một phố cổ Bao Vinh tĩnh lặng tưởng chừng chìm vào quên lãng, hay khung cảnh trữ tình của làng quê thuần nông dung dị ven đô Huế với “cây cô đơn” rất nổi tiếng từng một thời tạo trend trên mạng…

Trước sức hút của Mắt biếc, Sở Du lịch tỉnh Thừa Thiên-Huế lúc đó và các địa phương được ghi hình trong phim đã lên ngay ý tưởng xây dựng những tour tuyến tham quan, du lịch phục vụ du khách. Nhiều địa danh tại Huế càng thu hút thêm nhiều du khách trong nước và quốc tế nhờ xuất hiện trên phim ảnh, như làng Hà Cảng (huyện Quảng Điền), đồi Vọng Cảnh, lăng Khải Định (thành phố Huế cũ, nay là quận Thuận Hóa), di tích Hoàng thành Huế, cung An Định, làng cổ Phước Tích, lăng Tự Đức, gác Trịnh (nơi nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng sống, sáng tác)…

Khai thác mới từ di sản

Phát triển công nghiệp áo dài góp phần bảo tồn, lan tỏa giá trị di sản văn hóa Huế, và đem lại giá trị kinh tế.

Huế hiện là thành phố duy nhất trong cả nước sở hữu 8 di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được UNESCO ghi danh (2 di sản chung với các địa phương khác); cùng với 1.000 di tích lịch sử. Theo ông Nguyễn Văn Phương, Chủ tịch UBND thành phố Huế, các giá trị di sản văn hóa Huế là nguồn tài nguyên phong phú, tuyệt vời để thực hiện công nghiệp văn hóa tại địa phương.

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao thành phố Huế cho biết, từ năm 2020, đơn vị triển khai đề án Huế - Kinh đô Áo dài Việt Nam, với nhiều nội dung phong phú. Cuối năm 2024, Tri thức may, mặc áo dài Huế đã trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ông Hải khẳng định thiết kế, may đo áo dài ở Huế cũng như nhiều nơi hiện nay vừa là nghề thủ công lại là ngành thiết kế sáng tạo đặc biệt, tạo nên những sản phẩm ấn tượng và có tính phổ biến rất cao. Công nghiệp văn hóa áo dài tại Huế đang tạo điều kiện để phát triển các ngành nghề khác như hàng lưu niệm, đồ chơi, phụ kiện, điện ảnh, mỹ thuật...

"Công nghiệp văn hóa áo dài là một trong những hướng phát triển bền vững, tạo công ăn việc làm, mang lại nguồn thu cho doanh nghiệp, nâng cao thu nhập người dân, đồng thời bảo tồn, lan tỏa các giá trị di sản văn hóa Huế". Ông Phan Thanh Hải

Còn theo ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Trung tâm lâu nay luôn trăn trở tìm cách biến tất cả những di sản thành giá trị, tài sản, nguồn lực kinh tế, trên tinh thần sáng tạo, đổi mới tư duy mà không “ăn sẵn” vào cái vốn có. Nếu như năm 2019, doanh thu của Trung tâm từ di sản đạt hơn 387 tỷ đồng, thì hết năm 2024 tăng lên 420 tỷ đồng. Ngoài doanh thu truyền thống, Trung tâm còn có những nghiên cứu, cách làm mới để tăng nguồn thu, kết hợp bảo tồn bền vững di sản.

Ông Trung đơn cử, ngay quà tặng, quà lưu niệm trong khu di sản Huế cũng làm mới theo đặt hàng thiết kế gắn với hoa văn, họa tiết độc đáo của cung đình xưa, hay mô phỏng lại các cổ vật, hiện vật có giá trị. Thời gian gần đây, Trung tâm đẩy mạnh chuyển đổi số, số hóa, định danh các cổ vật, hiện vật do đơn vị quản lý để xác định bản quyền và khai thác thành tài sản số. Các hiện vật, cổ vật số hóa, định danh sẽ được đưa lên không gian triển lãm số, ứng dụng những công nghệ hấp dẫn để thu hút công chúng, du khách, khách hàng khắp thế giới. Từ sản phẩm quét 3D tạo bản sao số F1, kết hợp những sáng tạo về thiết kế, các cổ vật, hiện vật quý hiếm thuộc Di sản Huế sẽ trở thành quà tặng, quà lưu niệm, sản phẩm thương mại trên không gian số đảm bảo đúng quy định pháp luật.

“Bây giờ trên thị trường thế giới, người ta bán những phiên bản số gắn với định danh, mà không nhất thiết phải sao chép lại như một thực thể. Nếu có nhu cầu chuyển nhượng lại, trong sản phẩm được số hóa và định danh đó luôn có đầy đủ thông tin người sở hữu, cùng với thông tin về giá trị và lịch sử hiện vật. Thông qua bán sản phẩm số, mình vừa truyền thông, quảng bá, giới thiệu về di sản, văn hóa, lịch sử nước nhà, lại thu được tiền. Điều đó phù hợp với môi trường sáng tạo của công nghiệp văn hóa hiện nay”, ông Hoàng Việt Trung chia sẻ.